Geen enkel universum past in een hokje

Je stapt binnen in een ruimte waar niemand kijkt hoe je eruitziet. Niemand let op je kleren, leeftijd of je achtergrond. Hier gaat het alleen om wie je bent en wat je kunt. Je wordt door een AI-assistent verwelkomd met de woorden: “Dit is geen sollicitatie, maar een ontmoeting.” Er wordt je niet gevraagd naar je cv, maar naar wat je heeft gevormd. Naar hoe je je grootste mislukking overwon. Naar de levenslessen die je het diepst hebben geraakt.

Dit klinkt als een utopie, maar het is precies hoe een AI-assistent vandaag al gesprekken zou kunnen voeren: zonder oordeel, puur gericht op de essentie. Hoe mooi zou het zijn als wij, mensen, op dezelfde manier konden luisteren? Zonder die split second waarin ons brein al besluit of iemand ‘bij ons past’ of niet. Want daar wringt het: ons reptielenbrein categoriseert in milliseconden; veilig of gevaarlijk, bekend of onbekend. Een nuttig systeem in de oertijd om te overleven, maar het veroorzaakt in het hedendaags veel ‘errors’.

Arash Kargar

Neem een simpel voorbeeld: je wordt op vakantie ziek na het eten bij een restaurant uit land X. Een maand later ben je terug en loop je langs een vergelijkbaar restaurant uit datzelfde land. Je instinct zegt meteen: “Niet hier, ik wil niet weer ziek worden.” Dat is logisch, maar het is een ‘error’. Je eerdere ervaring heeft hier niets mee te maken. Toch doen we precies hetzelfde met mensen. We plaatsen ze in hokjes op basis van een eerdere ervaring, een gevoel of een blik. Ons brein maakt voortdurend dit soort shortcuts, en daarmee doen we onszelf en anderen tekort.

De oplossing? Niet proberen om vooroordelen uit te schakelen, dat kan niet. Maar we kunnen ze wel herkennen en bewust worden van de mogelijke ‘errors’. En natuurlijk helpt het om niet te vragen “Waar kom je vandaan?” maar “Wie ben je?” Om niet te focussen op wat iemand heeft gedaan, maar op wat iemand heeft geleerd.

Misschien helpt het om verder te kijken wat zich achter het gezicht afspeelt. Misschien is dat het hoogst haalbare: niet streven naar een wereld zonder vooroordelen, maar naar een wereld waarin we ze doorzien. En misschien moeten we meer ruimte bieden aan verhalen. Het maakt niet uit of je zwart, wit, groen, blauw of geel bent. Je hebt een verhaal, en daar zit ook jouw kracht. Bijvoorbeeld een CEO die ooit dakloos was, ziet kansen waar anderen risico’s zien. Een collega die verlies leerde dragen, hoort emoties die anderen missen.

Onderzoek toont aan dat 70% van de mensen na een tegenslag nieuwe vaardigheden ontwikkelt; van creativiteit tot relativeringsvermogen. Het zijn vaardigheden die een training nooit kan nabootsen. Alleen staan deze niet op je cv. Hoe mooi zou het zijn als er in een (sollicitatie) gesprek ruimte komt voor tegenslagen, door samen te onderzoeken hoe tegenslag mensen vormt, hoe falen wijsheid brengt en hoe pijn tot inzicht leidt. Als we daar naar zouden vragen- echte vragen- dan zouden we ontdekken dat elke mens een universum aan verhalen met zich meedraagt. Verhalen die niet passen in hokjes, maar wel bruggen bouwen tussen mensen.