Al enige tijd zijn we vanuit Natuurlijk Inclusief® betrokken bij een bijzonder initiatief: het Huis van Herstel Twente. Deze voorziening is onderdeel van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en specifiek van de Penitentiaire Inrichting (PI) De Karelskamp in Almelo. Gedetineerden die aan het eind van hun straf zitten en aan bepaalde voorwaarden voldoen, kunnen het laatste deel van hun straf uitzitten binnen een Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA). Dit is een aparte locatie, in de buurt van de bijbehorende PI waar een kleine groep gedetineerde woont en zich opmaakt voor re-integratie in de maatschappij.
In Nederland bestaan vier BBA’s en hiervan in het Huis van Herstel Twente de enige die een speciale aanpak hanteert voor gedetineerden met problemen op meerdere leefgebieden. Deze belangrijke pilot is gericht op het voorkomen van zorgkosten, overlast, onveiligheid en het verminderen van de kans op recidive – onderdelen waar de samenleving bij zijn gebaat.
In Nederland recidiveert 47% van de ex-gedetineerden binnen twee jaar na vrijlating en 27,1% belandt binnen twee jaar weer in de cel. Binnen zes jaar na vrijlating is ruim 70% van de ex-gedetineerden opnieuw veroordeeld en bijna 50% opnieuw opgesloten. Een voorzichtige schatting van de maatschappelijke kosten van de recidivisten is €67.753 per delict. De kosten voor het slachtoffer, of kosten gerelateerd aan het kwijtraken van baan of huisvesting zijn hierin nog niet meegenomen.
Aan recidive liggen verschillende risicofactoren ten grondslag. Zo weten we dat 65% van de gedetineerden in Nederland een licht verstandelijke beperking heeft. Ongeveer 25% heeft bij binnenkomst in detentie last van psychische klachten. Vaak gaat dit om depressie, angst en psychotische klachten. Circa 60% heeft een combinatie van psychische stoornissen en/of persoonlijkheidsstoornissen tegelijkertijd. Mensen met een psychische kwetsbaarheid hebben op tal van leefgebieden uitdagingen, zo ook op het gebied van werk en inkomen. De psychische problemen hebben een negatieve invloed op de re-integratie van ex-gedetineerden en daarmee ook de kans op recidive.
Daarnaast raakt een groot deel van de gedetineerden tijdens detentie hun woning kwijt. Vanwege de hoge woningnood is het voor alle doelgroepen lastig een woning te vinden, dus ook voor ex-gedetineerden, die overigens ook te maken hebben met het gebrek aan gunfactor vanwege hun achtergrond. Ex-gedetineerden zonder woning komen vaak op straat terecht of krijgen hulp vanuit hun oude (criminele) netwerk waardoor ook hier de kans op recidive vergroot wordt. Ook het gebrek aan werk en/of inkomen, een onbeantwoorde hulpvraag en ontbreken van sociaal netwerk zijn factoren die van invloed zijn.
Doordat er veel organisaties, waaronder de Twentse gemeenten, actief betrokken zijn, krijgt de deelnemer hulp, zorg en aandacht. De samenwerking wordt gedragen door en is vastgelegd in een convenant tussen de DJI, de PI Almelo, de 3 Reclasseringsorganisaties (3RO) en de 14 Twentse gemeenten. Er is daarbij sprake van een intensieve samenwerking met onder meer diverse zorgpartners en vrijwilligersorganisaties in de regio.
Het Huis van Herstel Twente is een kleinschalige detentievoorziening voor gedetineerde mannen uit Twente met complexe problematiek. Tijdens de laatste fase van hun detentie worden zij naar het Huis van Herstel overgeplaatst vanuit onder meer de PI Almelo. In het Huis van Herstel Twente werkt de deelnemer aan een succesvolle en veilige terugkeer in de samenleving en een delict vrije toekomst. Hij doet dat zoveel mogelijk zelf, maar staat er niet alleen voor.
Vlak voor de zomer van 2023 besloot het ministerie van Justitie en Veiligheid de pilot stop te zetten, ondanks de positieve resultaten en het feit dat het Huis van Herstel goed past in het kader van het behalen van strafdoelen met aandacht voor zorg en maatwerk. Het biedt de kans te onderzoeken wat er nodig is om de huidige BBA’s uit te breiden met elementen die impact hebben op het terugdringen van de recidive, de benodigde zorg en hoe dit te doen in samenwerking met gemeenten en reclassering. Natuurlijk Inclusief® had een prominente rol in de strategische inzet vanuit de Twentse gemeenten Almelo en Enschede voor het behoud en voortzetten van de pilot. In goed overleg met de demissionair minister is besloten de pilot te verlengen met twee jaar.
Natuurlijk Inclusief® werkte samen met het Huis van Herstel Twente om een projectplan voor de periode 2024 en 2025 te schrijven en levert tot april dit jaar de projectleiding. Daarna nemen de Twentse gemeente het over. In de verlengde pilotperiode wordt de impact van het Huis van Herstel Twente gemeten en de kosten en baten inzichtelijk gemaakt. Medio 2025 besluiten de Twentse gemeenten of en hoe zij het Huis van Herstel Twente voortzetten zonder aanvullende Rijksbijdrage. Dit past goed in de ontwikkelingen binnen Twente op het gebied van zorg en veiligheid.
Veiligheid gaat over meer dan veiligheid alleen. Steeds meer gemeenten zien het belang in van een stevig programma op het gebied van zorg en veiligheid en een nauwe samenwerking tussen de domeinen. Voor diverse gemeenten gaf Natuurlijk Inclusief® het beleidsterrein nazorg detentie vorm en hielpen wij gemeenten de nazorg van ex-gedetineerden te optimaliseren.
Voor meer informatie over de mogelijkheden in jouw gemeente, mail je naar info@natuurlijkinclusief.nl o.v.v. ‘zorg en veiligheid’ of bel je met 055-3031462.
